Senecae De otio et De tranquillitate animi

V útlé publikaci (182 stran), kterou v roce 2023 vydala Jednota klasických filologů najdete mnohé. V první řadě úvodní studii, v níž se překladatelka Edita Wolf zabývá nejen Senekou, ale také Ciceronem, protože v centru jejího zájmu je význam pojmu otio. V současnosti překládáme výraz otio jednoduchým slovem odpočinek, volný čas, čas, kdy nepracujeme, ale význam tohoto slova se v průběhu dějin měnil a různí filozofové a politikové jej chápali různě. Nebudu prozrazovat, přečtěte si. Již úvodní studie je stejně jako následující edice textu doplněna poznámkami. Jsou velmi užitečné, protože ve stručnosti seznamují čtenáře zejména s těmi historickými a literárními postavami, jejichž výroky nebo životní osudy zmiňuje Seneka či Cicero ve svých textech. Příhodné je, že případné citace jsou uvedeny nejprve latinsky a poté je připojen autorský překlad. Následuje Samotná edice textu obou Senekových spisů a v závěru ještě seznam zkratek a bibliografie. Kniha mi byla milým společníkem několika dlouhých večerů. Vybrala jsem z ní tak zvané okřídlené výroky, které mě něčím zaujaly. Ať vás potěší stejně, jako mě. Zakoupit ji můžete zde: Seneka: De otio et de tranquillitate animi Přeložila Edita Wolf.

Elegi nonnulla verba alata, quibus animos vestros delectare volo.

Seneca: De otio

Hoc nempe ^*1 ab homine exigitur, ut prosit hominibus, si fieri potest, multis, si minus, paucis, si minus, proximis, si minus sibi. ^*2

Curiosum nobis natura ingenium dedit. ^*3

Homo ad immortalium cognitionem nimis mortalis est. ^*4

Seneca: De tranquillitate animi

Puto multos potuisse ad sapientiam pervenire, nisi putassent se pervenisse, nisi quaedam in se dissimulassent, quaedam opertis oculis transiluissent. ^*5

Quis sibi verum dicere ausus est? ^*6

Expectant nos (…) tranquillitas animi et expulsis erroribus absoluta libertas. Quaeris quae sit ista? Non homines timere, non deos, nec turpia velle nec nimia, in se ipsum habere maximam potestatem: inaestimabile bonum est suum fieri. ^*7

Infirmi sumus ad omne tolerandum. ^*8

Numquam enim quamvis obscura, virtus latet, sed mittit sui signa: quisquis dignum fuerit, vestigiis illam colliget. ^*9

Saepe grandis natu senex nullum aliud habet argumentum, quo se probet diu vixisse, praeter aetatem. ^*10

Respice post te, quantum latissimarum regionum pateat, quantum populorum: numquam ita tibi magna pars obstruetur, ut non maior relinquatur. ^*11

Si a prima te rei publicae parte fortuna summoverit, stes tamen et clamore iuves et, si quis fauces oppresserit, stes tamen et silentio iuves. Numquam inutilis est opera civis boni, auditus visusque, voltu, nutu, obstinatione tacita incessuque ipso prodest. ^*12

Immo ille vir fuerit, qui, periculis undique imminentibus, armis circa et catenis frementibus, non alliserit virtutem nec absconderit. ^*13

Vere, ut opinor, Curius Dentatus aiebat malle esse mortuum quam vivere. ^*14

Quaedam praeterea non tam magna sunt quam fecunda multumque negotiorum ferunt. Et haec refugienda sunt, ex quibus nova occupatio multiplexque nascetur, nec accedendum eo, unde liber regressus non sit, iis admovenda manus est, quorum finem aut facere aut certe sperare possis, relinquenda, quae latius actu procedunt nec ubi proposueris desinunt. ^*15

Optimus pecuniae modus est, qui nec in paupertatem cadit, nec procul a paupertate discedit. ^*16

Quo innumerabiles libros et bybliothecas, quarum dominus vix tota vita indices perlegit? Onerat discentem turba, non instruit, multoque satius est paucis te auctoribus tradere quam errare per multos. ^*17

Paretur itaque librorum, quantum satis sit, nihil in apparatum. ^*18

Vitiosum est ubique, quod nimium est. ^*19

Invenies in quolibet genere vitae oblectamenta et remissiones et voluptates, si volueris mala putare levia potius quam invidiosa facere. ^*20

Omnes cum fortuna copulati sumus. Aliorum aurea catena et laxa, aliorum arta et sordida, sed quid refert? ^*21

Alium honores, alium opes vinciunt, quosdam nobilitas, quosdam humilitas premit, quibusdam aliena supra caput imperia sunt, quibusdam sua, quosdam exilia uno loco tenent, quosdam sacerdotia. Omnis vita servitium est. (…) nihil tam acerbum est, in quo non aequus animus solacium inveniat. ^*22

Relictis iis, quae aut non possunt fieri aut difficulter possunt, prope posita speique nostrae adludentia sequamur. ^*23

Reverti, unde veneris, quid grave est? Male vivet, quisquis nesciet bene mori. ^*24

Cuivis potest accidere, quod cuiquam potest. ^*25

Sero animus ad periculorum patientiam post pericula instruitur. ^*26

Utrumque infestum est tranquillitati: et nihil mutare posse et nihil pati. ^*27

Vos quaeritis, an immortales animae sint: ego iam sciam. ^*28

Humanius est deridere vitam quam deplorare. ^*29

Sed satius est publicos mores et humana vitia placide accipere, nec in risum nec in lacrimas excidentem, nam alienis malis torqueri aeterna miseria est, alienis delectari malis voluptas inhumana. ^*30

Nec umquam cura solvimur, ubi totiens nos aestimari putamus, quotiens aspici. ^*31

Satius est simplicitate contemni quam perpetua simulatione torqueri. Modum tamen rei adhibeamus, multum interest, simpliciter vivas an neglegenter. ^*32

Miscenda tamen ista et alternanda sunt, solitudo et frequentia. Illa nobis faciet hominum desiderium, haec nostri, et erit altera alterius remedium, odium turbae sanabit solitudo, taedium solitudinis turba. ^*33

Nec in eadem intentione aequaliter retinenda mens est, sed ad iocos devocanda. ^*34

Danda est animis remissio, meliores acrioresque requieti surget. ^*35

Indulgendum est animo dandumque subinde otium, quod alimenti ac virum loco sit. Et in ambulationibus apertis vagandum, ut caelo libero et multo spiritu augeat attollatque se animus, aliquando vectatio iterque et mutata regio vigorem dabunt convictusque et liberalior potio. Non numquam et usque ad ebrietatem veniendum, non ut mergat nos, sed ut deprimat. Eluit enim curas et ab imo animum movet et, ut morbis quibusdam, ita tristitiae medetur. Liberque ^*36 non ob licentiam lingaue dictus est inventor vini, sed quia liberat servitio curarum animum et adserit vegetatque et audaciorem in omnis conatus facit. Sed, ut libertatis, ita vini salubris moderatio est. ^*37

Sed nec saepe faciendum est, ne animus malam consuetudinem ducat. ^*38